Wybór monitora do fotografii

Dodano: 2021-02-24

Wybór monitora do fotografii

W branży IT istnieje takie powiedzenie, że system jest na tyle bezpieczny, na ile bezpieczne jest jego najsłabsze ogniwo – taką analogię można zastosować do kolorów i fotografii – jeśli dobre zdjęcie wykonane przez świadomego fotografa wyświetlane będzie na złej jakości monitorze, jego walory nie zostaną w pełni zaprezentowane. Większość zdjęć wyświetlanych jest przecież tylko na ekranie monitora, tylko niektóre z nich przechodzą selekcję i kierowane są dalej, do etapu wydruku. Tak więc, jeśli myślisz o kolejnym obiektywie czy nowym body, zastanów się, czy masz narzędzie, na którym będziesz mógł wiarygodnie ocenić jakość fotografii zrobionych nowym sprzętem…

A jeśli mowa o wydruku – jakże często czujemy się zawiedzeni, porównując zdjęcie na monitorze (lub co gorsza na ekranie laptopa) z wydrukiem… Skąd te różnice? Generalnie chodzi o zgodność kolorów generowanych przez kartę graficzną komputera i wyświetlanych przez monitor. Jej uzyskanie bywa problematyczne, ponieważ w grę wchodzą różne czynniki, takie jak ograniczenia karty graficznej/matrycy w zakresie ilości generowanych kolorów, operowanie w różnych przestrzeniach kolorów (monitory wyświetlają np. kolory z przestrzeni sRGB czy AdobeRGB, a drukarki często operują na kolorach uzyskiwanych z CMYK) czy po prostu zbyt jasne/ciemne ustawienia monitora. Trzeba też pamiętać, że obraz będzie wyglądał inaczej na różnej jakości papierach (chodzi o punkt bieli, który jest sprawą indywidualną).

Ponieważ tych czynników jest więcej, potrzebny jest system, który „zepnie” wszystko w całość – czyli system zarządzania kolorem. Monitory, które dedykowane są do takich systemów, m.in. wykorzystywanych w fotografii, muszą mieć możliwość kalibracji sprzętowej oraz szereg cech, które odróżniają je od zwykłych biurowych modeli, z których korzystamy na co dzień.

Czym różni się monitor do fotografii od monitora biurowego

Na poniższych zdjęciach pokazano płytę główną monitora graficznego i monitora biurowego… Różnica widoczna jest gołym okiem. Monitor graficzny ma o wiele bardziej złożoną konstrukcję, co przekłada się m.in. na jakość wyświetlanego obrazu. W modelach ColorEdge stosowany jest autorski procesor EIZO.

Jeśli chodzi o konkrety…

MONITOR GRAFICZNY / MONITOR DO FOTOGRAFII	„ZWYKŁY” MONITOR
Ma możliwość sprzętowej kalibracji – sprzętowej, czyli takiej, która ma bezpośredni wpływ na elektronikę monitora. Zakres możliwości regulacji obrazu jest bardzo szeroki (różni się nieco w zależności od zastosowanej w danym modelu matrycy i elektroniki sterującej).	Ma tylko możliwość kalibracji programowej, czyli takiej, która przebiega na poziomie karty graficznej – w tym przypadku możliwość regulacji ogranicza się do korekcji kolorów jedynie w karcie graficznej. Wpływa to na jakość kalibracji.
Zobacz czym różni się kalibracja sprzętowa (hardware calibration) od programowej (software calibration)
Ma zazwyczaj szerokogamutowy panel – tego rodzaju matryce wyświetlają dużo więcej odcieni, wychodząc daleko poza standard sRGB – np. wykorzystywane w fotografii i video AdobeRGB czy DCI-P3.	Jego panel może wyświetlić kolory z przestrzeni sRGB (czasami nie jest to nawet pełna przestrzeń).
Wyświetla płynne przejścia kolorów – dzięki 16-bitowemu przetwarzaniu informacji o kolorze, monitory serii ColorEdge mogą wyświetlać jednocześnie ogromne ilości odcieni, tak że różnice między przejściami nie są widoczne gołym okiem.	Na ekranie często widoczne jest tzw. „paskowanie”, dzieje się tak wtedy, gdy monitor nie jest w stanie wyświetlać odcieni pomiędzy poszczególnymi kolorami.
Na całym ekranie kolory i jasność są równomierne – w monitorach graficznych są systemy kontrolujące podświetlenie, tak by żadna część ekranu nie była zbyt ciemna czy zbyt jasna.	Wyświetlanie kolorów na ekranie jest mniej lub bardziej różnorodne – jedna część ekranu jest jaśniejsza od drugiej lub obraz jest znacznie ciemniejszy przy krawędziach czy też na ekranie widać plamy.
Szybka stabilizacja ekranu – w najbardziej zaawansowanych modelach kolory wyświetlane są prawidłowo już po 3 minutach po włączeniu.	Obraz stabilizuje się po 30 minutach (czasem zajmuje to dłużej). Do tego czasu wiarygodność wyświetlanych kolorów pozostawia dużo do życzenia.

Monitor do fotografii – cechy

Omówmy teraz poszczególne cechy, jakimi charakteryzują się monitory do fotografii, w szczególności monitory EIZO.

Kalibracja sprzętowa

Podstawowym elementem w edycji barwy jest możliwość kalibracji monitora. Pozwala ona na uzyskanie pożądanych parametrów ekranu oraz wygenerowanie profilu .icc, czyli informacji dla systemu zarządzania barwą (CMS) o właściwościach danego egzemplarza monitora. Bez tej informacji program do edycji zdjęć nie jest w stanie prawidłowo wyświetlić kolorów, a użytkownik nie ma pewności, czy wprowadzane korekty są właściwe.

Dla przypomnienia, są dwa typy kalibracji: sprzętową i programową. W obu przypadkach musimy użyć „urządzenia zewnętrznego”, czyli kalibratora, kolorymetru lub spektrofotometru (chyba że jest to model CG z wbudowanym kalibratorem). Podczas kalibracji sprzętowej, wszystkie korekty następują w układach elektronicznych monitora, gdzie mamy „zaszyte” 16-bitowe (EIZO) wzorce kolorów. W przypadku kalibracji programowej zmiany dokonywane są na karcie graficznej komputera, gdzie najczęściej LUT jest 8-bitowy. Nie wchodząc w szczegóły, kalibracja sprzętowa jest bardziej precyzyjna, szybsza i łatwiejsza do przeprowadzenia (nie ma potrzeby ingerencji w menu ekranowe monitora).

Ogólne wytyczne kalibracjo monitorów

Na przykładzie EIZO serii ColorEdge i oprogramowania ColorNavigator
Podczas kalibracji monitorów musimy zadeklarować wartość trzech parametrów:

Ustawienie jasności monitora – jasność monitora powinna być dobierana indywidualnie w odniesieniu do warunków oświetlenia panujących na danym stanowisku pracy. Monitor nie może być za jasny, by nie „oślepiał” (powoduje to szybkie zmęczenie wzroku i degradację urządzenia). Jednocześnie nie może być ustawiony zbyt ciemno, ponieważ nie będą dobrze widoczne najciemniejsze partie obrazu. Ogólne wytyczne są takie, że jasność monitora należy ustawić w przedziale od 80 do 120 cd/m2. Niższe wartości z tego zakresu nadają się do pracy w pomieszczeniach ciemnych, a wyższe w pomieszczeniach jasnych.
UWAGA: NIE NALEŻY ZMIENIAĆ jasności monitora przy zmieniającym się oświetleniu na stanowisku pracy (w zależności od pory dnia czy nasłonecznienia). Dlatego, na tyle na ile jest to możliwe, należy wyizolować monitor od zmieniających się warunków oświetleniowych – odsunąć się od okna, założyć żaluzje o neutralnych barwach, założyć specjalny kaptur na monitor ograniczający bezpośrednie padanie światła na ekran i neutralizujący odbicia (bliki). Należy pracować na takich samych ustawieniach jasności przez całą dobę.
Ustawienie temperatury barwowej bieli – ogólne zalecenia sugerują kalibrację monitora do wartości D65 (6500K), jeżeli prace będziemy głównie publikować w internecie bądź oglądać na monitorach. D50 (5000K) – jeżeli szykujemy je do druku offsetowego.
Współczynnik Gamma – nadal toczy się wiele dyskusji, czy przyjmować wartość 1.8 czy 2.2. Standardem stała się wartość 2.2.
Po kalibracji monitora automatycznie tworzony jest profil monitora uwzględniający AKTUALNE parametry obrazu i zapisywany również automatycznie w systemie operacyjnym (niezależnie od tego, czy jest to Windows, czy Mac OS). Oprogramowanie do edycji, uruchamiając się pobiera automatycznie ten profil i na jego podstawie poprawnie wyświetla barwy na skalibrowanym monitorze (jeżeli w/w oprogramowanie obsługuje CMS).

Nasi klienci mają możliwość skorzystania z darmowej pomocy podczas pierwszej kalibracji monitora. Nasz pracownik łączy się zdalnie i przeprowadza krok po kroku przez cały proces. Szczegóły można znaleźć na naszej stronie.

Utrzymanie parametrów na tym samym poziomie

Ważnym elementem jest OKRESOWA KONTROLA parametrów obrazu monitora. Każde urządzenie podlega procesowi „starzenia się” i należy je kontrolować, szczególnie tam, gdzie odwzorowanie barwy ma krytyczne znaczenie.

Pomimo, że monitory EIZO mają systemy stabilizacji parametrów w długim okresie pracy, to jednak producent zaleca ich regularną kontrolę. Służą do tego celu kalibratory zewnętrzne lub czujniki wbudowane w monitor. W przypadku EIZO monitory ColorEdge serii CG mają wbudowany kalibrator.

W oprogramowaniu do kalibracji monitora (ColorNavigator) można ustalić harmonogram testów, które będą przebiegały automatycznie bez udziału użytkownika. Testy można zaplanować na przykład poza godzinami pracy, a komputer i monitor nie muszą być w tym celu włączone (do monitora musi być podpięte zasilanie). O zadanym czasie monitor automatycznie się „wybudzi”, wygrzeje, wysunie kalibrator i sprawdzi wartości zadanych parametrów obrazu. Jeżeli będą jakieś niedokładności, skoryguje je. Po kontroli monitor automatycznie przejdzie w stan uśpienia.

Reasumując: Cała procedura kontroli jakości wyświetlanego obrazu może być przeprowadzana automatycznie przez monitor, bez udziału użytkownika czy zatrudniania firm zewnętrznych.

W monitorach serii ColorEdge CS (bez wbudowanego kalibratora) po upływie zadanego czasu, monitor zacznie sygnalizować konieczność kontroli, migocząc diodą zasilania. W tym przypadku kalibrację należy przeprowadzić samodzielnie, korzystając z kalibratora zewnętrznego.

Wyrównanie jasności i kolorów na całej powierzchni matrycy

Bardzo ważną cechą monitorów przeznaczonych do fotografii jest równomierność podświetlenia matrycy i wyświetlanych na niej kolorów. W przypadku monitorów EIZO w modelach serii ColorEdge zastosowano funkcję DUE (Digital Uniformity Equalizer). Na etapie produkcji monitora panel LCD mierzy się pod kątem nierównomierności podświetlenia i kolorystyki. Tworzona jest wirtualna mapa panelu, a stosowne korekty zapisane w układach elektronicznych monitora. W efekcie matryca „świeci” tak samo w każdym punkcie ekranu – w środku i narożnikach.

Układ DUE stosuje się w monitorach ColorEdge.
Nie ma go natomiast w serii FlexScan.

Przetwarzanie informacji o kolorze – płynne przejścia tonalne

Fabryczna prekalibracja – nie mylić z kalibracją monitora

Już na etapie produkcji, w fabryce w Japonii, przeprowadza się kalibrację trzech kolorów podstawowych – każdego NIEZALEŻNIE. Idealne odwzorowanie krzywej Gamma dla tych kolorów pozwala uzyskać neutralną szarość jako sumę składowych (czerwieni, zieleni, niebieskiego) i wyeliminować zafarby/dominanty. Taka prekalibracja daje gwarancję prawidłowego odwzorowania wszystkich barw.

Po zakupie monitor do fotografii TRZEBA SKALIBROWAĆ, żeby dopasować go do warunków panujących w pomieszczeniu, w którym będzie pracować. Kalibracja dostarcza nam też profil barwny monitora (plik icc), który jest podstawową informacją dla programów edycyjnych, jak mają wyświetlać kolory.

Filtr retardacji optycznej

efektem zastosowania filtra retardacji optycznej jest uzyskanie głębszej czerni. By sprawdzić efekt jego działania, wystarczy wyświetlić czarną tapetę na pełnym ekranie w ciemnym pomieszczeniu.

Filtr retardacji optycznej mają monitory ColorEdge serii CG.

Szybka stabilizacja parametrów obrazu

W starszych monitorach z systemem podświetlenia CCFL (świetlówki) stabilizacja parametrów obrazu mogła trwać nawet 90 minut. Nowy system podświetlenia LED skraca ten czas znacząco, ale nadal może on wynosić 30 minut i więcej. Oznacza to, że po włączeniu monitora powinniśmy odczekać minimum pół godziny i dopiero wtedy rozpocząć pracę z kolorem. EIZO instaluje w swoich monitorach dodatkowe systemy stabilizujące obraz w 3 do 7 minut (w zależności od serii: CG Premium -> 3 minuty, CG Standard -> 7 minut). Pozwala to na rozpoczęcie pracy niemal natychmiast po uruchomieniu komputera.

Monitory wąsko- i szerokogamutowe: sRGB vs. AdobeRGB

Praktycznie wszystkie zaawansowane aparaty cyfrowe rejestrują obraz w szerszej przestrzeni AdobeRGB. Współczesne drukarki atramentowe dedykowane do wydruku fotografii odwzorowywaną przestrzenią barw również wychodzą „daleko” poza obszar sRGB. Dlatego w przypadku obróbki foto zasadny jest wybór monitora z naturalną przestrzenią AdobeRGB. Tylko wówczas możliwa jest właściwa ocena zdjęć, wykonanie precyzyjnych wydruków (softproofing) i integracja w systemie zarządzania barwą (CMS).