Wybór monitora do fotografii
W branży IT istnieje takie powiedzenie, że system jest na tyle bezpieczny, na ile bezpieczne jest jego najsłabsze ogniwo – taką analogię można zastosować do kolorów i fotografii – jeśli dobre zdjęcie wykonane przez świadomego fotografa wyświetlane będzie na złej jakości monitorze, jego walory nie zostaną w pełni zaprezentowane. Większość zdjęć wyświetlanych jest przecież tylko na ekranie monitora, tylko niektóre z nich przechodzą selekcję i kierowane są dalej, do etapu wydruku. Tak więc, jeśli myślisz o kolejnym obiektywie czy nowym body, zastanów się, czy masz narzędzie, na którym będziesz mógł wiarygodnie ocenić jakość fotografii zrobionych nowym sprzętem…
A jeśli mowa o wydruku – jakże często czujemy się zawiedzeni, porównując zdjęcie na monitorze (lub co gorsza na ekranie laptopa) z wydrukiem… Skąd te różnice? Generalnie chodzi o zgodność kolorów generowanych przez kartę graficzną komputera i wyświetlanych przez monitor. Jej uzyskanie bywa problematyczne, ponieważ w grę wchodzą różne czynniki, takie jak ograniczenia karty graficznej/matrycy w zakresie ilości generowanych kolorów, operowanie w różnych przestrzeniach kolorów (monitory wyświetlają np. kolory z przestrzeni sRGB czy AdobeRGB, a drukarki często operują na kolorach uzyskiwanych z CMYK) czy po prostu zbyt jasne/ciemne ustawienia monitora. Trzeba też pamiętać, że obraz będzie wyglądał inaczej na różnej jakości papierach (chodzi o punkt bieli, który jest sprawą indywidualną).
Ponieważ tych czynników jest więcej, potrzebny jest system, który „zepnie” wszystko w całość – czyli system zarządzania kolorem. Monitory, które dedykowane są do takich systemów, m.in. wykorzystywanych w fotografii, muszą mieć możliwość kalibracji sprzętowej oraz szereg cech, które odróżniają je od zwykłych biurowych modeli, z których korzystamy na co dzień.
CZYM RÓŻNI SIĘ MONITOR DO FOTOGRAFII OD MONITORA BIUROWEGO?
 |
 |
Na poniższych zdjęciach pokazana jest płyta główna monitora graficznego i monitora biurowego… Różnica widoczna jest gołym okiem, monitor graficzny ma o wiele bardziej złożoną konstrukcją, co przekłada się m.in. na jakość wyświetlanego obrazu (w modelach ColorEdge jest stosowany autorski procesor firmy Eizo).
 |
 |
Jeśli chodzi o konkrety…
| MONITOR GRAFICZNY | „ZWYKŁY” MONITOR |
| Ma możliwość sprzętowej kalibracji – sprzętowej, czyli takiej, która ma bezpośredni wpływ na elektronikę monitora. Zakres możliwości regulacji obrazu jest bardzo szeroki (różni się nieco w zależności od zastosowanej w danym modelu matrycy i elektroniki sterującej). | Ma tylko możliwość kalibracji programowej, czyli takiej, która przebiega na poziomie karty graficznej – w tym przypadku możliwość regulacji ogranicza się do korekcji kolorów jedynie w karcie graficznej. Wpływa to na jakość kalibracji. |
| Zobacz czym różni się kalibracja sprzętowa (hardware calibration) od programowej (software calibration) | |
| Ma zazwyczaj szerokogamutowy panel – tego rodzaju matryce wyświetlają dużo więcej odcieni, wychodząc daleko poza standard sRGB – np. wykorzystywane w fotografii i video AdobeRGB czy DCI-P3. | Jego panel może wyświetlić kolory z przestrzeni sRGB (czasami nie jest to nawet pełna przestrzeń). |
| Wyświetla płynne przejścia kolorów – dzięki 16-bitowemu przetwarzaniu informacji o kolorze, monitory serii ColorEdge mogą wyświetlać jednocześnie ogromne ilości odcieni, tak że różnice między przejściami nie są widoczne gołym okiem. | Na ekranie często widoczne jest tzw. „paskowanie”, dzieje się tak wtedy, gdy monitor nie jest w stanie wyświetlać odcieni pomiędzy poszczególnymi kolorami. |
| Na całym ekranie kolory i jasność są równomierne – w monitorach graficznych są systemy kontrolujące podświetlenie, tak by żadna część ekranu nie była zbyt ciemna czy zbyt jasna. | Wyświetlanie kolorów na ekranie jest mniej lub bardziej różnorodne – jedna część ekranu jest jaśniejsza od drugiej lub obraz jest znacznie ciemniejszy przy krawędziach czy też na ekranie widać plamy. |
| Szybka stabilizacja ekranu – w najbardziej zaawansowanych modelach kolory wyświetlane są prawidłowo już po 3 minutach po włączeniu. | Obraz stabilizuje się po 30 minutach (czasem zajmuje to dłużej). Do tego czasu wiarygodność wyświetlanych kolorów pozostawia dużo do życzenia. |
| W monitorach graficznych stosowane są zazwyczaj matryce w technologii IPS. Mają one szerokie kąty widzenia w poziomie i pionie, więc przesunięcie się w bok czy odwrócenie monitora do pozycji portretowej nie wpływa na jakość obrazu. Sterowanie kryształami w tego typu matrycach jest bardziej efektywne, co przekłada się na szersze możliwości regulacji. | Mimo iż technologia IPS rozwinęła się i coraz częściej stosuje się ją w standardowych monitorach, wciąż można jeszcze spotkać monitory z matrycą TN, która niezbyt dobrze odzwierciedla kolory, kąty widzenia są mniejsze, ale za to jest szybsza i świetnie sprawdza się w grach i podczas oglądania filmów. |
| Matowa matryca – która nie blikuje, dając wiarygodny obraz również w jasno oświetlonych pomieszczeniach. W monitorach EIZO stosowana jest w tym celu specjalna powłoka. | Często stosowane są błyszczące matryce, które nie rozpraszają światła. Kolory są na nich zazwyczaj bardziej żywe – bo do takich przyzwyczailiśmy się, korzystając z ekranów tabletów i smartfonów, ale nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. |
Monitor do fotografii – cechy
Omówmy teraz poszczególne cechy, jakimi charakteryzują się monitory do fotografii, w szczególności monitory EIZO.
Kalibracja sprzętowa
Podstawowym elementem w edycji barwy jest możliwość kalibracji monitora. Pozwala ona na uzyskanie pożądanych parametrów ekranu oraz wygenerowanie profilu .icc, czyli informacji dla systemu zarządzania barwą (CMS) o właściwościach danego egzemplarza monitora. Bez tej informacji program do edycji zdjęć nie jest w stanie prawidłowo wyświetlić kolorów, a użytkownik nie ma pewności, czy wprowadzane korekty są właściwe.
Dla przypomnienia, są dwa typy kalibracji: sprzętową i programową. W obu przypadkach musimy użyć „urządzenia zewnętrznego”, czyli kalibratora, kolorymetru lub spektrofotometru (chyba że jest to model CG z wbudowanym kalibratorem). Podczas kalibracji sprzętowej, wszystkie korekty następują w układach elektronicznych monitora, gdzie mamy „zaszyte” 16-bitowe (EIZO) wzorce kolorów. W przypadku kalibracji programowej zmiany dokonywane są na karcie graficznej komputera, gdzie najczęściej LUT jest 8-bitowy. Nie wchodząc w szczegóły, kalibracja sprzętowa jest bardziej precyzyjna, szybsza i łatwiejsza do przeprowadzenia (nie ma potrzeby ingerencji w menu ekranowe monitora).
Nasi klienci mają możliwość skorzystania z darmowej pomocy podczas pierwszej kalibracji monitora. Nasz pracownik łączy się zdalnie i przeprowadza krok po kroku przez cały proces. Szczegóły opisane są na naszej stronie.
OGÓLNE WYTYCZNE KALIBRACJI MONITORÓW
na przykładzie EIZO serii ColorEdge i oprogramowania ColorNavigator
Podczas kalibracji monitorów musimy zadeklarować wartość trzech parametrów:
- ustawienie jasności monitora – jasność monitora powinna być dobierana indywidualnie w odniesieniu do warunków oświetlenia panujących na danym stanowisku pracy. Monitor nie może być za jasny, by nie „oślepiał” (powoduje to szybkie zmęczenie naszego wzroku i degradację urządzenia), ale nie może też być ustawiony zbyt ciemno, ponieważ nie będą dobrze widoczne najciemniejsze partie obrazu. Ogólne wytyczne są takie, że monitor należy skalibrować przy ustawieniu jasności na poziomie od 80 do120 cd/m2 (wartości niższe do pracy w pomieszczeniach ciemnych, a wyższe w pomieszczeniach jasnych.
UWAGA: NIE NALEŻY ZMIENIAĆ jasności monitora przy zmieniającym się oświetleniu na stanowisku pracy (w zależności od pory dnia czy nasłonecznienia). Dlatego, na tyle na ile jest to możliwe, należy wyizolować monitor od zmieniających się warunków oświetleniowych – odsunąć się od okna, założyć żaluzje o neutralnych barwach, założyć specjalny kaptur na monitor ograniczający bezpośrednie padanie światła na ekran i neutralizujący odbicia (bliki). Należy pracować na takich samych ustawieniach jasności przez całą dobę. - ustawienie temperatury barwowej bieli – ogólne zalecenia sugerują kalibrację monitora do wartości D65 (6500K) – jeżeli prace będziemy głównie publikować w internecie bądź oglądać na monitorach. D50 (5000K) – jeżeli szykujemy je do druku offsetowego.
- współczynnik Gamma – nadal toczy się wiele dyskusji, czy przyjmować wartość 1.8 czy 2.2. Standardem stała się wartość 2.2.
Po kalibracji monitora, automatycznie tworzony jest profil monitora uwzględniający AKTUALNE parametry obrazu i zapisywany również automatycznie w systemie operacyjnym (niezależnie od tego, czy jest to Windows, czy Mac OS). Oprogramowanie do edycji, uruchamiając się pobiera automatycznie ten profil i na jego podstawie poprawnie wyświetla barwy na skalibrowanym monitorze (jeżeli w/w oprogramowanie obsługuje CMS).
Utrzymanie parametrów na tym samym poziomie
Ważnym elementem jest OKRESOWA KONTROLA parametrów obrazu monitora. Każde urządzenie podlega procesowi „starzenia się” i należy je kontrolować, szczególnie w zastosowaniach, w których odwzorowanie barwy ma krytyczne znaczenie.
Pomimo, że monitory EIZO mają systemy stabilizacji parametrów w długim okresie pracy, to jednak producent zaleca ich regularną kontrolę. Służą do tego celu kalibratory zewnętrzne lub czujniki wbudowane w monitor. W przypadku EIZO monitory ColorEdge serii CG mają wbudowany kalibrator.
W oprogramowaniu do kalibracji monitora (Color Navigator) można ustalić harmonogram testów, które będą przebiegały automatycznie bez udziału użytkownika. Testy mogą być zaplanowane na przykład poza godzinami pracy, a komputer i monitor nie muszą być w tym celu włączone (do monitora musi być podpięte zasilanie). O zadanym czasie monitor automatycznie się „wybudzi”, wygrzeje, wysunie kalibrator i sprawdzi wartości zadanych parametrów obrazu. Jeżeli będą jakieś niedokładności, skoryguje je. Po kontroli monitor automatycznie przejdzie w stan uśpienia.
Reasumując: Cała procedura kontroli jakości wyświetlanego obrazu może być przeprowadzana automatycznie przez monitor, bez udziału użytkownika czy zatrudniania firm zewnętrznych.
W monitorach serii ColorEdge CS (bez wbudowanego kalibratora) po upływie zadanego czasu, monitor zacznie sygnalizować konieczność kontroli, migocząc diodą zasilania. W tym przypadku kalibrację należy przeprowadzić samodzielnie, korzystając z kalibratora zewnętrznego.
Wyrównanie jasności i kolorów na całej powierzchni matrycy
Bardzo ważną cechą monitorów przeznaczonych do fotografii jest równomierność podświetlenia matrycy i wyświetlanych na niej kolorów. W przypadku monitorów EIZO w modelach serii ColorEdge zastosowano funkcję DUE (Digital Uniformity Equalizer). Na etapie produkcji monitora, montowany panel LCD jest mierzony pod kątem nierównomierności podświetlenia i kolorystyki. Tworzona jest wirtualna mapa panelu, a stosowne korekty zapisane w układach elektronicznych monitora. W efekcie każdy z pikseli sterowany jest indywidulanie, a matryca „świeci” tak samo w każdym punkcie ekranu – w środku i narożnikach.
Układ DUE stosowany jest w monitorach ColorEdge. Nie jest on instalowany w serii FlexScan.
Przetwarzanie informacji o kolorze – płynne przejścia tonalne
W fo
tografii płynne przejścia tonalne oddają poczucie głębi. Monitory z przebarwieniami lub niewyświetlające wszystkich gradacji kolorów nie są w stanie oddać poprawnie ważnych elementów zdjęć. Aby poprawnie wyświetlić fotografie, konieczne jest korzystanie z monitora mogącego dokładnie wyświetlić przejścia tonalne, szczególnie w ciemnych obszarach zdjęcia, bez przebarwień i w sposób jak najbardziej płynny.
Na rynku dostępne są konstrukcje z 8-, 10-, 14-, 16-, 24-bitowym przetwarzaniem informacji o kolorze. Im więcej bitów w procesorze monitora tym więcej widzimy szczegółów w cieniach.
24-, 16-bitowe przetwarzanie informacji o kolorze mają monitory serii ColorEdge.
Fabryczna prekalibracja – nie mylić z kalibracją monitora
Już na etapie produkcji, w fabryce w Japonii przeprowadzana jest kalibracja trzech kolorów podstawowych – każdego NIEZALEŻNIE. Idealne odwzorowanie krzywej Gamma dla wszystkich trzech kolorów podstawowych, pozwala na uzyskanie neutralnej szarości jako sumę składowych (czerwieni, zieleni i niebieskiego) i wyeliminowanie tzw. zafarbów/dominant. Taka prekalibracja daje gwarancję prawidłowego odwzorowania wszystkich barw.
Po zakupie monitor TRZEBA SKALIBROWAĆ, żeby dopasować go do warunków panujących w pomieszczeniu, w którym będzie pracować oraz by otrzymać jego profil barwny (plik icc), który jest podstawową informacją dla programów edycyjnych, jak mają wyświetlać kolory.
Filtr retardacji optycznej
Zastosowanie filtra retardacji optycznej pozwala na eliminację tzw. „efektu srebrzenia”. Objawia się on pojawianiem się „rozświetleń” obrazu przy wyświetlaniu koloru czarnego. Drugim efektem zastosowania filtra retardacji optycznej jest uzyskanie głębszej czerni. By sprawdzić efekt jego działania wystarczy wyświetlić czarną tapetę na pełnym ekranie w ciemnym pomieszczeniu
W filtr retardacji optycznej wyposażone są monitory ColorEdge serii CG.
Szybka stabilizacja parametrów obrazu
W starszych monitorach z systemem podświetlenia CCFL (świetlówki) stabilizacja parametrów obrazu mogła trwać nawet 90 minut. Nowy system podświetlenia LED skraca ten czas znacząco, ale nadal może on wynosić 30 minut i więcej. Oznacza to, że po włączeniu monitora (w zależności od jego typu), powinniśmy odczekać minimum pół godziny i dopiero wtedy rozpocząć pracę z kolorem. Dlatego też EIZO w swoich monitorach instaluje dodatkowe systemy stabilizujące obraz w 3 do 7 minut (w zależności od serii: CG Premium -> 3 minuty, CG Standard -> 7 minut). Pozwala to na rozpoczęcie pracy niemal natychmiast po uruchomieniu komputera.
Monitory wąsko- i szerokogamutowe – sRGB vs. AdobeRGB
Praktycznie wszystkie zaawansowane aparaty cyfrowe rejestrują obraz w szerszej przestrzeni AdobeRGB. Współczesne drukarki atramentowe dedykowane do wydruku fotografii odwzorowywaną przestrzenią barw również wychodzą „daleko” poza obszar sRGB. Dlatego w przypadku monitorów do edycji foto racjonalny jest wybór monitora z naturalną przestrzenią AdobeRGB, bo tylko w tym przypadku możliwa jest właściwa ocena zdjęć zrobionych w szerszej przestrzeni, wykonanie precyzyjnych wydruków (softproofing) i integracja w systemie zarządzania barwą (CMS).
Rodzaje paneli LCD
Jeszcze kilka lat temu w monitorach montowane były panele LCD trzech typów: TN, VA, IPS (bez głębszego rozróżniania „podtypów”). Mówimy o typie panelu LCD, a nie sposobie podświetlenia (CCFL vs. LED). Obecnie panele VA praktycznie zniknęły z rynku. Pomimo wielu ulepszeń matryc typu TN, nadal ich parametry nie są w stanie sprostać wymaganiom precyzyjnego odwzorowania barw. Nadają się one do prac z aplikacjami typu biurowego i są instalowane w wielu monitorach dla graczy, stąd ich duża popularność. Niemniej, do prac z edycją barwy zalecane są monitory z panelami typu IPS. Charakteryzują się one między innymi bardzo szerokimi kątami widzenia (178⁰/178⁰ w pionie i poziomie, przy współczynniku kontrastu 10:1!), co powoduje, że kolory na obrazie nie zmieniają się nawet, gdy patrzymy na ekran pod dużym kątem.
Monitor z matrycą IPS można łatwo rozpoznać, obracając ekran w kierunkach góra/dół, lewo/prawo i obserwując, czy kolory wyświetlane na ekranie zmieniają się, czy nie.
Panele 8-, 10-bitowe
W tym przypadku mówimy o ilości gradacji/odcieni kolorów podstawowych (czerwony, zielony, niebieski) wyświetlanych przez panel LCD. Panele 8-bitowe wyświetlają 256 odcieni z każdego koloru podstawowego (sumarycznie 16.77 milionów kolorów), 10-bitowe wyświetlają 1024 odcieni (sumarycznie 1.07 miliarda). Możliwość wyświetlania większej ilości przejść tonalnych to możliwość bardziej precyzyjnej pracy, dlatego warto wybrać model z matrycą o jak największej ilości „bitów”.
Monitory EIZO serii ColorEdge wyposażone są w panele 10-cio bitowe (oprócz CS2410).
Aby ułatwić Państwu podjęcie decyzji, przedstawiliśmy skrótową charakterystykę serii ColorEdge:
ColorEdge CG
Dla osób wymagających najwyższej dokładności odwzorowania kolorów dedykowana jest seria CG. Zastosowana w nich najwyższej klasy zaawansowana elektronika i doskonałe panele LCD pozwalają osiągnąć precyzję odwzorowania barw z błędem deltaE <3. Przyjmuje się, że jest to wartość poniżej progu postrzegania ludzkiego oka, czyli nie zauważymy żadnych niedokładności odwzorowania barw na całej powierzchni ekranu. Do każdego monitora dołączany jest stosowny certyfikat.
Monitory z tej serii wyposażone są w panele LCD typu IPS, z 10-bitowym kolorem, odwzorowujące 99% przestrzeni AdobeRGB. Dodatkowo mają zintegrowane 16-bitowe trójwymiarowe tablice kolorów (3D LUT), a informacje przetwarzane są z 16-bitową precyzją. Filtr retardacji eliminuje srebrzenie i zapewnia głębię czerniom. Monitory mają wbudowany wysokiej klasy kalibrator. Ich stabilizacja następuje w przeciągu 3 minut, a dodatkowe systemy korygują odwzorowanie barw, uwzględniając różne czynniki, nawet temperaturę otoczenia. W zestawie znajduje się specjalny kaptur i zestaw do czyszczenia panelu LCD.
W obrębie serii ColorEdge wyróżnić można dwie grupy – standardowe CG dedykowane do zastosowań fotograficznych (np. ColorEdge CG2420 czy CG2730) oraz modele CG Premium do specjalistycznych zastosowań w edycji video, foto czy poligrafii, w których kolor ma znaczenie krytyczne). Modele te (np. CG279X czy CG319X) różnią się od wersji podstawowej trójwymiarową tablicą 3D LUT, mają układ wykorzystujący sztuczną inteligencję (AI) do doboru korekty DUE w zależności od temperatury panelu czy wyższej klasy kalibrator.
Zobacz monitory z serii ColorEdge CG
ColorEdge CS
Druga grupa monitorów EIZO przeznaczona jest dla segmentu zaawansowanych amatorów. Modele serii ColorEdge CS również udostępniają możliwości precyzyjnej sprzętowej kalibracji. Zgodność odwzorowania barw jest nieco mniejsza niż dla serii CG, ale nadal ZDECYDOWANIE PRZEWYŻSZAJĄCA konstrukcje biurowe/domowe.
Monitory tej linii wyposażone są w panele LCD typu IPS (bez filtra retardacji), z 10-bitowym kolorem, możliwością odwzorowania 99% przestrzeni AdobeRGB (za wyjątkiem CS2410 – sRGB), 16-bitową tablicą LUT, 16-bitowym przetwarzaniem informacji o kolorze, układami DUE. Monitory te nie mają wbudowanego kalibratora, co wiąże się z koniecznością przeprowadzania kalibracji i kontroli parametrów czujnikiem zewnętrznym. W komplecie NIE MA kaptura ani zestawu do czyszczenia panelu LCD.
Zobacz monitory z serii ColorEdge CS
Jeśli mają Państwo pytania odnośnie wyboru monitora do obróbki fotografii, prosimy o kontakt z nami lub naszymi Partnerami Handlowymi.
