Wyniki audytu stanowisk komputerowych przeprowadzonego w kilkudziesięciu firmach na terenie Polski przez firmę Alstor

W dobie pracy przy komputerach i częstego przebywania w pozycji siedzącej coraz więcej ludzi narzeka na problemy zdrowotne, takie jak: bóle pleców, nadgarstków, oczu. Powoduje to, że praca którą wykonują  staje się mniej efektywna. Główną przyczyną tych problemów jest źle zorganizowane stanowisko pracy, nie spełniające podstawowych zasad ergonomii.

Opierając się na obowiązujących przepisach dotyczących pracy na stanowiskach komputerowych tj.:

  1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe
  2. Wytyczne w sprawie używania laptopów na komputerowym stanowisku pracy Instytutu Medycyny Pracy z 2015 r.
  3. Opracowanie: Praca przy monitorach ekranowych Instytutu medycyny Pracy z 2014 r.

przeprowadzono audyt w 22 firmach IT na terenie całego kraju. Badanie zrealizowano metodą wypełniania ankiet elektronicznych w okresie od początku maja do końca września 2015 r. W sumie zostało przebadanych 320 osób. Ankiety zawierały od 50 do 62 pytań i były pogrupowane w zależności od typu ekranu na stanowisku pracy:

  1. Praca na ekranie monitora podłączonego do komputera desktop
  2. Praca na ekranie laptopa
  3. Praca na ekranie monitora podłączonego do laptopa
  4. Praca na dwóch monitorach podłączonych do laptopa

Aktualnie ankiety te są udostępnione dla każdego pod adresem: http://pracujkomfortowo.pl/sprawdz-swoj-poziom-komfortu/

Celem niniejszego badania było sprawdzenie jakości stanowisk pracy, a w szczególności elementów wyposażenia komputerowego mającego istotny wpływ na ergonomię, poczucie komfortu
i wydajność pracy.

Ergonomiczne stanowisko pracy

Głównymi elementami definiującymi ergonomiczne stanowisko pracy są: prawidłowa postawa podczas siedzenia na którą duży wpływ mają biurko i fotel, odpowiednio ustawiony i dobrany monitor,oraz ułożenie rąk podczas pracy z klawiaturą i myszką.

Zaczynając od stanowiska pracy, należy pamiętać, że powinno ono zapewniać możliwość przybierania zmiennej pozycji siedzącej. Należy unikać długiej pracy w tej samej pozycji, nawet najbardziej wygodnej i optymalnej. Najkorzystniejsza jest sylwetka z zachowaniem kątów lekko rozwartych (90° – 110°) w stawach: łokciowych, biodrowych i kolanowych. Plecy najlepiej lekko pochylone do tyłu wsparte na oparciu fotela (mechanizm synchroniczny odblokowany). Kąt pochylenia będzie zależał od rodzaju wykonywanych czynności przy komputerze. Przy większości prac wygodny jest kąt odchylenia do tyłu o ok. 15° – 20°.

Tylko 10% respondentów określiło swoje stanowisko pracy jako „bardzo wygodne”, a z drugiej strony aż 13% badanych osób odczuwa dyskomfort w pracy.  73%  badanych osób „Często” lub „rzadko” odczuwa bóle kręgosłupa podczas pracy. Spowodowane jest to przede wszystkim złą postawą, którą przyjmujemy podczas pracy z komputerem, co obrazują  wykres nr. 3 i
rysunek nr. 1

 Wykres1 (002) Wykres2 Wykres3

Najlepszą pozycją dla naszego kręgosłupa jest pozycja nr 3 – czyli plecy wsparte na oparciu fotela pochylone do tyłu o 15°-20°. Dodatkowo powinniśmy zwrócić uwagę na odcinek lędźwiowy kręgosłupa, który powinien być cały czas podparty przez właściwe wyprofilowane oparcie. Oczywiście mechanizm synchroniczny w fotelu powinien być odblokowany i właściwie wyregulowany (oparcie dynamicznie podąża za plecami). Natomiast każda z pozycji 1, 2 czy 4 to ogromy wysiłek i obciążenie dla naszego kręgosłupa. Niestety jak wskazują badania (wykres nr 3) aż 63% ankietowanych przybiera złą postawę podczas pracy z komputerem,  w konsekwencji prowadzi to do złego samopoczucia i dużego dyskomfortu. Należy tutaj wyjaśnić, że często w różnych schematach stanowiska pracy jako właściwe wskazuje się pozycję nr 1. Takie stwierdzenia opierają się na badaniach sprzed 30 lat, kiedy stanowisko komputerowe wyglądało „trochę” inaczej. Nowe technologie, a szczególnie większe monitory LCD zweryfikowały te koncepcje. Można pracować w poz. nr 1, ale krótko i na przemiennie z poz. 3.

 Wykres4 Wykres5
 Wykres6 Wykres7

Dbałość o wzrok

Dużym znaczeniem w pracy z monitorem jest także możliwość kontroli jasności monitora i tryb tekstowy. Zbyt jasny ekran jest główną przyczyną zmęczenia oczu (efekt oślepienia). Z drugiej zaś strony, jeśli ekran jest zbyt ciemny, to także utrudnia oglądanie i powoduje zmęczenie wzroku (konieczność wytężania wzroku).

W badaniach 61% ankietowanych narzekało w większym lub mniejszym stopniu na problemy z oczami. Z kolei tylko 36% wykorzystywało automatyczna kontrolę jasności w monitorze.

Teoretycznie można ręcznie dopasować jasność monitora – w praktyce możliwe jest to tylko przy stałym sztucznym oświetleniu.

 Wykres8 Bez tytułu

Właściwie stosowany tryb tekstowy obniżający temperaturę barwową ekranu pozwala na znaczne zredukowanie niebieskiego światła – kolejnej przyczyny zmęczenia oczu.

Wyniki badań przeprowadzonych przez firmę EIZO wykazały, że zmiana temperatury kolorów z typowej wartości 6500-7000K na 5000K pozwala zredukować fale niebieskiego światła (400-500nm) o około 20%. Z kolei ustawienie odpowiedniego poziomu jasności może zredukować ilość niebieskiego światła o 60-70%.

Badanie przeprowadzone przez EIZO dowiodły, że wyeliminowanie szkodliwych czynników powodujących zmęczenie oczu, prawidłowa postawa oraz regularne przerwy zwiększają efektywność pracy o 12,5% (http://www.eizo.pl/ecoview/wzrost-efektywnosci-pracy/ ).

Przyczyną zmęczenia wzroku mogą być również źle dobrane okulary.

Urządzenia peryferyjne i ich wpływ na jakość pracy

Kolejnym elementem pracy na stanowisku komputerowym jest używanie klawiatury i myszki.

Analiza ankiety pokazuje, że zarówno klawiatury, jak i myszki są intensywnie używane i nie należy lekceważyć ich wpływu na całkowity komfort pracy. Bóle nadgarstków i ramion przy pracy z klawiaturą odczuwa w mniejszym lub większym stopniu 59% respondentów. Tylko 5% ankietowanych trzyma prawidłowo dłonie i przedramiona w powietrzu pisząc na klawiaturze.

Podobnie jest z używaniem myszki, ponad 59% pytanych odczuwa dyskomfort w pracy z myszką. Tylko 21% badanych podpiera prawidłowo krawędź dłoni podczas pracy z myszką, a aż 34% podpiera nadgarstek narażając się na syndrom cieśni nadgarstka.

 Wykres10 Wykres11

Należy pamiętać, aby mysz była na tyle duża, by można było położyć nań całą dłoń. Zapewnia to lepsze ułożenie ręki (zawsze w osi przedramienia) i zapobiega bezpośredniemu opieraniu nadgarstka o blat.

Wszystkie palce powinny swobodnie opierać się na myszy. Mechanizm przycisków myszy powinien to umożliwiać (nie być zbyt czuły). Dłoń nie powinna leżeć na myszce w płaszczyźnie równoległej do blatu biurka – jest to położenie nienaturalne, powodujące skręcenie kości przedramienia.

Mysz powinna być ułożona tak, by nie było konieczności odwodzenia ramienia (łokieć należy trzymać możliwie blisko tułowia). Zazwyczaj przeszkadza w tym część numeryczna klawiatury.  Większość osób nie używa części numerycznej – rozwiązaniem dla nich jest zastosowanie klawiatury kompaktowej. Pozostali mogą używać specjalnej myszy leworęcznej (przystosowanie się do pracy z taką myszą jest dość proste).

Ruchy myszą powinny być wykonywane w taki sposób, by oś obrotu przechodziła przez łokieć, a nie przez nadgarstek. Dobrze jest oprzeć łokieć na prawidłowo wyregulowanym podłokietniku fotela.

 Wykres12 Wykres13

Przerwy w pracy

Ostatnim jednak nie mniej ważnym czynnikiem wpływającym na komfort pracy jest robienie przerw
w pracy siedzącej.

Z ankiety wynika, że 54%  ankietowanych pracuje w pozycji siedzącej od 6 do 8 godzin, a 46% od 4 do 5 godzin – to dosyć dużo, jednak większość (56%) robi  przerwy od tej pozycji są co 1 godzinę – czyli prawidłowo.

Pracując przy komputerze należy pamiętać o konieczności korzystania z przerw w pracy.

Co najmniej 5 minut po każdej godzinie siedzenia za biurkiem.

Jak dobrze wykorzystać taką przerwę?

W celu zwiększenia efektywności i zmniejszenia zmęczenia należy łączyć prace wykonywane przy komputerze z innymi zadaniami.

Podsumowanie

Analizując wyniki ankiet musimy pamiętać, że były one przeprowadzone w wybranych firmach komputerowych. Są one znacznie lepiej wyposażone w sprzęt komputerowy – dobre monitory.
Tylko sporadycznie pracuje się na samych laptopach – bez podłączenia do monitora.

Znacznie gorzej prezentuje się natomiast pozostałe wyposażenie stanowiska pracy. Brakuje dobrych biurek z regulacją wysokości blatu czy wygodnych foteli z właściwie wyregulowanym mechanizmem synchronicznym.

Wydawało się nam, że środowisko firm IT ma odpowiednią wiedzę jak powinno wyglądać prawidłowe stanowisko pracy z komputerem. Niestety wiele niezdecydowanych odpowiedzi wskazuje,
że ankietowanym brakuje podstawowej wiedzy, jak poprawić sobie nawet prostymi bezkosztowymi metodami komfort swojego miejsca pracy.

Rozpatrując powyższe wyniki badań  pod względem podanych wskazówek i zaleceń należałoby wziąć pod uwagę trzy aspekty:

  1. Poprawę komfortu pracy przy stanowisku komputerowym dający większą satysfakcję oraz zmniejszający zmęczenie po wielogodzinnej pracy
  2. Zapobieganie poważnym problemom zdrowotnym
  3. Wzrost wydajności pracy

Punkt pierwszy jest na pewno istotny dla pracodawcy  z branży IT, biorąc pod uwagę ogromny deficyt specjalistów IT na rynku pracy. Niektóre firmy dostrzegły już to znacznie wcześniej przed naszymi badaniami, zatrudniając np. specjalistów od ergonomii do projektowania stanowiska dla każdego indywidualnego pracownika. Inne skorzystały z naszych opracowań wyników audytu.

Punkt drugi jest dostrzegany za późno, kiedy bolesne zmiany w kręgosłupie wymagają kosztownych
i czasochłonnych terapii.

Punkt trzeci jest bardzo istotny od strony sfinansowania potrzebnej inwestycji. Trzeba jednak pamiętać, że na wzrost wydajności pracy wpływa jeszcze wiele innych czynników. Jeżeli będą one spełnione i pracownicy z zapałem rzucą się w wir pracy, to wzrost komfortu zmniejszająca zmęczenie może poprawić ich wydajność o ponad 10% a praca przestanie być uciążliwym obowiązkiem.